Κοινοπραξία εκμετάλλευσης τουριστικών επιχειρήσεων
του Γιώργου Δαλιάνη με τη συνεργασία της Νάνσυ Καλλιανιώτη και της Κατερίνας Μουσελίμη *
Τις κοινοπραξίες τις συναντάμε κυρίως σε τεχνικά έργα (δημόσια – ιδιωτικά), στις ανεγέρσεις/αντιπαροχές οικοδομών, εκμετάλλευση πλοίων, διαχείριση χαρτοφυλακίων, τουριστικές μονάδες. Πλέον σήμερα απαντάται εκτεταμένα στην Ευρώπη, αλλά και στην Ελλάδα και έχει ως σκοπό άτυπα να συνενώσει πολλές μικρές επιχειρήσεις, ώστε να αποτελέσει το αντίπαλο δέος έναντι των μεγάλων οντοτήτων.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται όλο και συχνότερα η δημιουργία κοινοπραξίας, ως ένωση πολλών επιχειρήσεων που αντιτάσσεται έναντι των μεγάλων οντοτήτων και έχει επικρατήσει πλέον και στον κλάδο των τουριστικών επιχειρήσεων. Στο σημείο αυτό θέλουμε να επισημάνουμε και προς αποφυγή σύγχυσης ότι δεν αναφερόμαστε στο management ξενοδοχείων. Με την σύμβαση management ξενοδοχείων, ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου αναθέτει την πλήρη διαχείριση και διοίκηση της μονάδας στη διαχειρίστρια εταιρεία, πράγμα τελείως διαφορετικό.
Σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 293 του ν. 4072/20212, η κοινοπραξία είναι εταιρεία χωρίς νομική προσωπικότητα. Εφόσον καταχωρισθεί στο ΓΕΜΗ ή εμφανίζεται προς τα έξω, αποκτά ως ένωση προσώπων ικανότητα δικαίου και πτωχευτική ικανότητα.
Προς κατανόηση της λειτουργίας της κοινοπραξίας θα παραθέσουμε τα ακόλουθα παραδείγματα:
- Τέσσερις ιδιοκτήτες ξενοδοχείων αποφασίζουν να ιδρύσουν μία κοινοπραξία για να αντιμετωπίσουν από κοινού τα κόστη marketing, λογιστικής παρακολούθησης, διαφήμισης, προσέλκυσης στελεχών, και εν γένει για τη μείωση κόστους διαχείρισης και λοιπών εξόδων. Τα τέσσερα ξενοδοχεία μαζί με όλα τα περιουσιακά τους στοιχεία, όπως εξοπλισμός και μεταφορικά μέσα, εισφέρονται άτυπα στην κοινοπραξία χωρία καμία μεταβίβαση ή υπενοικίαση και στο όνομα της κοινοπραξία (ένα ΑΦΜ) γίνεται η εκμετάλλευση των ξενοδοχείων. Στο τέλος της χρήσης τα κέρδη ή ζημίες διανέμονται στις τέσσερις ανεξάρτητες εταιρείες σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο καταστατικό.
2. Εκτός από την εκμετάλλευση των ξενοδοχείων του πρώτου παραδείγματος, θα μπορούσαν στην ίδια ή σε άλλη κοινοπραξία να μπουν
και τα καταστήματα που υπάρχουν εντός ή εκτός των ξενοδοχείων.
- Στην κοινοπραξία σύμφωνα με τον ν. 4072/2012 μπορούν να συμμετάσχουν και φυσικά πρόσωπα που δεν έχουν επαγγελματική ή εμπορική δραστηριότητα. Έτσι στα ανωτέρω παραδείγματα θα μπορούσαν να εισέλθουν και φυσικά πρόσωπα τα οποία έχουν ένα ακίνητο που εκμεταλλεύονται μέσω airbnb.
Σημειώνουμε ότι η κοινή εκμετάλλευση των τουριστικών μονάδων στο πλαίσιο κοινοπραξίας μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά όσον αφορά ενδεχόμενες διενέξεις στις οικογενειακές επιχειρήσεις οι οποίες έχουν ανεξάρτητες ιδιοκτησίες, με την έννοια ότι δεν μεταβάλλεται το ιδιοκτησιακό καθεστώς, αλλά κατανέμονται τα κέρδη και τα κόστη.
Παράδειγμα:
Δύο ξενοδοχειακές επιχειρήσεις όμορες (μεσοτοιχία) που ανήκουν σε διαφορετικά πρόσωπα της ίδιας οικογένειας, συμπράττουν στο πλαίσιο κοινοπραξίας και με τον τρόπο αυτό δεν αποτελούν ανταγωνισμό η μία προς την άλλη, μοιράζονται τα κόστη, αλλά και τα έσοδα.
Νομικό πλαίσιο
Όπως προαναφέραμε η κοινοπραξία είναι μία μορφή συνεργασίας περισσότερων επιχειρήσεων χωρίς ιδιαίτερη νομοθετική ρύθμιση και χωρίς ξεχωριστή νομική προσωπικότητα. Ο σκοπός της είναι πάντα οικονομικός. Η κοινοπραξία δεν θίγει την αυτοτέλεια των επιχειρήσεων. Στην κατάρτιση της σύμβασης τα μέλη είναι ελεύθερα να ρυθμίσουν στοιχεία όπως οργάνωση, λειτουργία, κεφάλαιο, διανομή κερδών, είσοδο και έξοδο των μελών της.
Η σύσταση, είσοδος και έξοδος μέλους καθώς και η λύση της κοινοπραξίας είναι εύκολη και χωρίς ιδιαίτερες διατυπώσεις.
Περαιτέρω, με την εγκύκλιο ΔΕΛ Ε 1044619ΕΞ 2018 που κάνει αποδεκτή την υπ’ αριθ. 259/2017 γνωμάτευση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, είναι υποχρεωτική η καταχώρηση στο ΓΕΜΗ κοινοπραξίας που ασκεί εμπορική δραστηριότητα.
Συστατικό έγγραφο
Η κοινοπραξία συστήνεται με ιδιωτικό συμφωνητικό. Εφόσον η κοινοπραξία ασκεί εμπορική δραστηριότητα, καταχωρίζεται υποχρεωτικά στο Γ.Ε.ΜΗ. και εφαρμόζονται ως προς αυτήν αναλόγως οι διατάξεις για την ομόρρυθμη εταιρεία.
Τήρηση βιβλίων – Ισχύον καθεστώς
Ισχύουν οι διατάξεις του ν. 4308/2014 (ΕΛΠ). Η κοινοπραξία ως οντότητα της παρ. 2γ του άρθρου 1 του Ν 4308/2015, τηρεί απλογραφικά βιβλία εφόσον ο κύκλος εργασιών ανέρχεται μέχρι και 1.500.000 ευρώ. Μια κοινοπραξία της οποίας ο κύκλος εργασιών, για δύο συνεχή έτη, υπερβεί το ποσό των € 1.500.000, εντάσσεται στην προβλεπόμενη κατηγορία, τηρεί διπλογραφικό σύστημα και συντάσσει ισολογισμό.
Υποχρεώσεις Φ.Π.Α.
Οι κοινοπραξίες έχουν υποχρέωση τήρησης όλων των διατάξεων περί Φ.Π.Α.
Εισόδημα
Στις κοινοπραξίες ανεξάρτητα από την κατηγορία βιβλίων, το φορολογητέο εισόδημα φορολογείται με συντελεστή 22%. Για τις κοινοπραξίες που τηρούν διπλογραφικό σύστημα, εκτός του φόρου με ποσοστό 22%, κατά την διανομή των κερδών στα μέλη επιβάλλεται και παρακράτηση φόρου μερισμάτων 5%.
Υπάρχει όμως απαλλαγή παρακράτησης κατά εφαρμογή των άρθρων 48 και 63 του ν.4172/2013 όπως ισχύει για τα μερίσματα των εταιρειών που ανήκουν σε ομίλους. Σε αυτές τις διατάξεις εμπίπτουν και τα μερίσματα που διανέμονται από κοινοπραξίες στα μέλη τους. Η διοίκηση εξέδωσε την ερμηνευτική ΠΟΛ.1039/26.1.2015 στην οποία επισημαίνεται, ότι ο λήπτης των μερισμάτων πρέπει να είναι κατά ρητή διατύπωση του νόμου νομικό πρόσωπο και όχι φυσικό πρόσωπο και νομική οντότητα (π.χ. συνεταιρισμός κλπ). Κατά συνέπεια, τα μερίσματα που καταβάλλονται από μια κοινοπραξία σε μια νομική οντότητα δεν εμπίπτουν στις διατάξεις αυτού και δεν απαλλάσσονται της παρακράτησης φόρου.
Παράδειγμα: Σε μια κοινοπραξία τεχνικών έργων που τηρεί διπλογραφικό λογιστικό σύστημα που έχει 840.000 € κέρδη προς διανομή (1.000.000 – 220.000 φόρος εισοδήματος = 780.000) συμμετέχουν οι:
α) Η Ελληνική Ανώνυμη Τεχνική εταιρεία ΑΛΦΑ ΑΕ με ποσοστό 35%
β) Η αλλοδαπή Ανώνυμη Τεχνική εταιρεία SIGMA SA με ποσοστό 35% και
γ) Ένας Έλληνας ΧΨ φυσικό πρόσωπο με ποσοστό 30%. Κατά τη διανομή του μερίσματος δεν θα γίνει παρακράτηση φόρου 5% στην Ελληνική Ανώνυμη εταιρεία, το ίδιο ισχύει και για την αλλοδαπή Ανώνυμη Τεχνική εταιρεία εφόσον υπάρχει σύμβαση αποφυγής διπλής φορολογίας μεταξύ Ελλάδος και της χώρας που εδρεύει η αλλοδαπή Ανώνυμη Τεχνική εταιρεία. Για το φυσικό πρόσωπο θα γίνει κανονικά παρακράτηση φόρου μερισμάτων 5%.
Για να ισχύει η απαλλαγή παρακράτησης πρέπει το μέλος της κοινοπραξίας να είναι νομικό πρόσωπο και να: α) Κατέχει μετοχές, μερίδια ή συμμετοχή τουλάχιστον (10%), βάσει αξίας ή αριθμού στο μετοχικό κεφάλαιο ή δικαιώματα σε κέρδη, δικαιώματα ψήφου του φορολογούμενου που προβαίνει στη διανομή,
β) διακρατεί το ελάχιστο ποσοστό κατοχής μετοχών ή μεριδίων ή συμμετοχής για τουλάχιστον είκοσι τέσσερις (24) μήνες,
γ) περιλαμβάνεται στους τύπους που απαριθμούνται στο Παράρτημα Ι μέρος Α της οδηγίας 2011/96/ΕΕ (οδηγία μητρικών-θυγατρικών),
δ) είναι φορολογικός κάτοικος κράτους-μέλους της Ε.Ε., σύμφωνα με τη νομοθεσία του κράτους αυτού και δεν θεωρείται φορολογικός κάτοικος τρίτου κράτους εκτός Ε.Ε. κατ’ εφαρμογή όρων σύμβαση αποφυγής διπλής φορολογίας που έχει συναφθεί με αυτό το τρίτο κράτος και
ε) υπόκειται χωρίς τη δυνατότητα επιλογής ή απαλλαγής, σε έναν από τους φόρους που αναφέρονται στο Παράρτημα Ι μέρος Β της οδηγίας μητρικών-θυγατρικών ή σε οποιονδήποτε άλλο φόρο ενδεχομένως στο μέλλον αντικαταστήσει έναν από τους φόρους αυτούς.>>
Οι διατάξεις αυτές ισχύουν από 1/1/2014 που τέθηκε σε εφαρμογή ο ν.4172/2013. Ο προηγούμενος Κ.Φ.Ε. ν.2238/1994 δεν προέβλεπε απαλλαγή παρακράτησης μερίσματος προς τα ημεδαπά νομικά πρόσωπα και η απαλλαγή από την παρακράτηση εφαρμοζόταν μόνο σε διανεμόμενα κέρδη προς μητρικές εταιρείες με έδρα την Ε.Ε.
Υποχρέωση κοινοπραξίας για τήρηση φακέλου τεκμηρίωσης ενδοομιλικών συναλλαγών (transfer pricing)
Υπάρχει υποχρέωση τήρησης του φακέλου τεκμηρίωσης των τιμών ενδοομιλικών συναλλαγών και της υποβολής του σχετικού πίνακα που προβλέπεται σύμφωνα με το άρθρο 21 του ν.4174/2013.
Δείτε το άρθρο και στo Capital.gr
* Ο Γιώργος Δαλιάνης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της ARTION AE & Ιδρυτής του Ομίλου ARTION, Οικονομολόγος-Φοροτεχνικός.
Η Nάνσυ Καλλιανιώτη είναι Senior Partner της ARTION Α.Ε.
Η Κατερίνα Μουσελίμη είναι Διευθύνουσα Σύμβουλος της ARTION ΜΥΚΟΝΟΥ Α.Ε.
Το ανωτέρω κείμενο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τις εξειδικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στην ARTION A.E (Πουρνάρα 9, Μαρούσι /210 6009062 / www.artion.gr)
